Najważniejsze metody nauki czytania – jak zmieniają mózg dziecka?

Przed laty czytania uczyli się siedmioletni uczniowie w klasie pierwszej. Później naukę rozpoczynano w przedszkolu. Efekty były jednak gorsze. Dlatego przed kilku laty zabroniono nauki czytania w przedszkolach.

Dziś bywa, że nawet połowa sześciolatków umie czytać idąc do szkoły. Ale z drugiej strony coraz większa liczba dzieci boryka się z trudnościami. Dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia, problemy z pamięcią, nadwrażliwość słuchowa, trudności z koncentracją to tylko początek listy dysfunkcji, na które zdaniem nauczycieli cierpi około 60% uczniów.

Kto uczy czytać?

Przedszkolom publicznym nie wolno uczyć czytać, ale prywatne prześcigają się w różnorodności zajęć dodatkowych, również uczą czytać. Jeśli jednak jakiś przedszkolak umie czytać, to okazuje się, e nauczył się tego w domu, a nie w przedszkolu.

Szkoła również nie uczy czytać. Jeden nauczyciel nie jest w stanie nauczyć czytać grupy ponad 16 dzieci, z których każde dysponuje innymi umiejętnościami i jest na innym poziomie. To jakby do prawnika czy lekarza przyszło w jednym czasie 16-30 klientów i każdy prosił o poradę w innej sprawie.

Dlatego nauczyciele każą uczniom pisać literki i wykonywać zadania z ćwiczeń… a do domu zadają nauczyć się czytać czytanki. Więc ostatecznie to rodzic w domu uczy swoje dziecko czytać.

Dlatego to rodzice, a nie nauczyciele powinni znać metody nauki czytania.

Czy znasz cztery wiodące metody nauki czytania?

Metody nauki czytania możemy podzielić zasadniczo na trzy kategorie:

1. składanie liter,
2. składanie sylab,
3. czytanie całymi wyrazami.

Każda z nich nadaje się dla dziecka w innym wieku, gdyż każda korzysta z innych umiejętności mózgu.

Niewielu zdaje sobie jednak sprawę, że nauka czytania zmienia mózg – każda z metod inaczej.

Poniżej znajdziesz opis każdej metody, ale najpierw przyjrzyjmy się skutkom stosowania różnych rodzajów metod dla rozwoju mózgu.

1. Składanie liter

Siedmiolatki uczą się składania liter, gdyż zdaniem wielu jest ich niewiele więcej niż 24 (tymczasem jest ich 44 oraz wiele liter niepodstawowych). Dość łatwo się ich nauczyć, ale bardzo trudno ze sobą połączyć i usłyszeć wyraz. Najgorzej jednak przychodzi dziecku zrozumienie czytanego tekstu.

Składanie liter jest trudną metodą. Wielu nauczycieli i większość rodziców popełnia przy tym niezliczoną ilość błędów. Dlatego zdaniem Bronisława Rocławskiego, tak wiele dzieci cierpi na dysleksję.

Aby rozpocząć naukę liter dziecko musi dysponować analizą i syntezą dźwiękową – umiejętnościami mózgu, które są charakterystyczne dla 7-letnich dzieci. Uczeń powinien robić:

• syntezę sylabową,
• analizę sylabową,
• syntezę sylabową z utrudnieniami,
• analizę sylabową z utrudnieniami,
• syntezę głoskową,
• analizę głoskową,
• syntezę głoskową z utrudnieniami,
• analizę głoskową z utrudnieniami.

Umiejętności te kształtuje się kolejno w szóstym roku życia, aby w wieku 7 lat dziecko mogło bez przeszkód zacząć składać litery. Ćwiczenia rozwijające powyższe umiejętności omawiam na szkoleniu dla rodziców na temat nauki czytania.

Wcześniejsza nauka liter i rozwijanie analizy i syntezy dźwiękowej prowadzą do silnego rozwoju logiki, co skutkuje przyspieszonym zanikiem naturalnych zdolności m.in. pamięci fotograficznej i kreatywności.

Jakiej metody można używać wcześniej?

2. Składanie sylab

Składać sylaby mogą już dzieci w wieku 5-6 lat, ale tej metody również nie zalecam dla młodszych dzieci.

Sylaby są nieznacznie łatwiejsze do złożenia niż głoski. W troszkę mniejszym stopniu wykorzystujemy logikę, a zatem w trochę mniejszym stopniu wygaszamy naturalne zdolności, w tym pamięć fotograficzną i kreatywność. Podobnie jednak jak w poprzedniej metodzie, nie dajemy dziecku możliwości samodzielnego odkrywania. Już tłumaczę, co mam na myśli.

Jeśli główkujemy nad zadaniem z matematyki, a ktoś rozwiąże je za nas, to nie przyniesie to żadnych korzyści dla mózgu i naszych umiejętności. Choć będziemy umieli zrobić to właśnie zadanie, to prawdopodobnie nie poradzimy sobie z następnym. Zawsze będziemy liczyli na pomoc z zewnątrz.

W nauce czytania moglibyśmy pozwolić dziecku na samodzielne obserwacje wyrazów i odkrywanie, która litera odpowiada za jaki dźwięk. Ale nie stanie się tak, jeśli nauczymy dziecko liter czy sylab.

Dlatego metoda składania sylab przyniesie niewielkie korzyści dla mózgu.

Jeśli chcemy nauczyć składać sylaby, wymagamy od mózgu krótszej listy umiejętności. Jedynie

• syntezę sylabową,
• analizę sylabową,
• syntezę sylabową z utrudnieniami,
• analizę sylabową z utrudnieniami.

Niestety lista sylab do nauczenia się jest znacznie dłuższa niż lista liter.

Jeśli każda z 18 spółgłosek b, c, d, f, g, h, j, k, l, ł, m, n, p, r, s, t, w, z może stworzyć z każdą samogłoską a, e, i, o, u, ó, y sylabę, to sylab typu ba, be, bi, bo, bu, bó, by, ca, ce … będzie 126. Dodatkowo możemy stworzyć sylaby ab, eb, ib, ob… co daje dodatkowe 126 sylab. Samych dwuliterowych sylab mamy 252. Tymczasem nie zaczęliśmy jeszcze rozmawiać o takich głoskach jak ą, ę, ś, ć, ź …

Nawet jeśli nauczymy dziecko 252 sylab, to pierwsza próba czytania skończy się fiaskiem, bo w wyrazie sa-mo-lot mamy sylabę trzyliterową.  Podobnie w wyrazie kro-ko-dyl, a także pa-ra-sol-ka.

3. Czytanie całymi wyrazami

Najmłodsze dzieci, nawet od urodzenia, uczą się całych wyrazów. Rodzic pokazuje wyraz lub zdanie na karcie i czyta je na głos. Ma przy tym nadzieję, że dziecko je zapamięta. Aby tak się stało, najczęściej wielokrotnie pokazuje dany wyraz.

Nauka taka nie wymaga żadnych umiejętności prócz widzenia i słyszenia, a co więcej – wzrok, słuch i mowę nawet rozwija.

Choć początkowo nauka przebiega z radością, a dziecko z łatwością zapamiętuje wyrazy, to wkrótce pojawiają się wątpliwości.

• Czy zapamiętywanie całych wyrazów można nazwać czytaniem?
• Czy już do końca życia rodzic będzie rozpisywać każdą książkę na pojedyncze wyrazy? Jak dziecko przeczyta nowe wyrazy i nowe książki?
• Czemu służyć ma taka nauka, jeśli jedynym sposobem nauczenia się czytania nowych wyrazów jest łączenie liter?

Przecież w języku polskim nie można czytać całymi wyrazami, tak jak w angielskim. W naszym języku mamy całą odmianę i zmieniające się końcówki.

Są nawet badania, które pokazują, że aby osiągnąć pełną sprawność czytania w języku angielskim, również trzeba znać kod liter, czyli wiedzieć, która litera czy  grupy liter odpowiadają za który dźwięk, czyli jaką głoskę niosą.

Dlatego również we wczesnej nauce czytania powinno nam zależeć, aby dziecko poznało litery. Ale zróbmy to zupełnie inaczej niż w szkole. Zamiast od razu dostarczać wszelkich informacji, zanim dziecko zapyta, pozwólmy mu na tak wiele obserwacji, aż samo odszyfruje kod liter. Będzie to niezwykła praca, którą dokona mózg, rozwijając przy tym myślenie operacyjne i kreatywność.

Opracowane przeze mnie Czytanie dla rozwoju w metodzie Cudowne Dziecko zapewnia dziecku  wystarczającą liczbę doświadczeń, aby

• rozszyfrować kod liter usprawniając myślenie operacyjne,
• usprawnić wzrok, słuch i mowę,
• zapobiec dysleksji,
• rozwinąć pamięć fotograficzną, kreatywność i wyobraźnię,
• nauczyć czytać szybko i ze zrozumieniem.

Porównanie wiodących metod nauki czytania

Glottodydaktyka – metoda Bronisława Rocławskiego

• Na czym polega: Składanie głosek
• Od kiedy:Od 6-7 roku życia
• Do kiedy: Do osiągnięcia płynności i zrozumienia, czyli do wieku 10 lat.
• Jak zmienia mózg: silnie rozwija logikę, co powoduje szybkie wygaszanie naturalnych zdolności.

Metoda symultaniczno-sekwencyjna zwana sylabową – Jadwigi Cieszyńskiej

• Na czym polega: Składanie sylab
• Od kiedy: Od 5-6 roku życia
• Do kiedy: Do osiągnięcia umiejętności analizy i syntezy głoskowej, czyli do wieku 6-7 lat,
• Jak zmienia mózg: Rozwija logikę, co powoduje wygaszanie naturalnych zdolności. Metoda jest wykorzystywana przez logopedów, aby rozwinąć mowę, ale wtedy ma niewielkie walory w zakresie nauki czytania.

Cicha rewolucja – metoda Glenna Domana

• Na czym polega: Zapamiętywanie całych wyrazów
• Od kiedy: Od jak najwcześniejszego wieku, może być od urodzenia.
• Do kiedy: Można dowolnie długo, ale większość rodziców przerywa naukę, kiedy dziecko traci zainteresowanie, często dzieje się to nawet po pierwszych dwóch tygodniach.
• Jak zmienia mózg: Rozwija wzrok, słuch i mowę, a także może zapobiegać dysleksji, kiedy jest stosowana długo i regularnie. Duża ilość powtórzeń wygasza pamięć fotograficzną.

Czytanie dla rozwoju w metodzie Cudowne Dziecko – metoda Anety Czerskiej

• Na czym polega: Obserwowanie całych wyrazów i zdań w celu samodzielnego rozszyfrowania kodu liter.
• Od kiedy: Od jak najwcześniejszego dzieciństwa, może być od urodzenia.
• Do kiedy: Do samodzielnego czytania tekstów ze zrozumieniem, a także w trakcie stosowania innych metod szkolnych – do usprawniania czytania i szybszego zrozumienia.
• Jak zmienia mózg:Rozwija wzrok, słuch i mowę małego dziecka, a także myślenie operacyjne i naturalne zdolności takie jak pamięć fotograficzną, kreatywność i wyobraźnię.

 

 Jak nauczyć czytać?

Nie ma znaczenia czy Twoje dziecko ma 6 lat czy 6 miesięcy – nadal może rozwinąć mózg ucząc się czytania łatwo, szybko, a przede wszystkim ze zrozumieniem.

 

Zacznij i kontynuuj przez minimum 6-9 miesięcy Czytanie dla rozwoju w metodzie Cudowne Dziecko. Jeśli będzie to konieczne, jeśli zostało Ci zbyt mało czasu do rozpoczęcia nauki szkolnej, albo byłeś nieregularny i dziecko nie osiągnęło pełnej sprawności, w wieku 6 lat możesz doszlifować efekty używając Glottodydaktyki.