Aktualności

Opowieści matematyczne. Cz. 3. Ośmiościan foremny

Ośmiościan foremny to dwie złączone podstawami piramidy. Może być pretekstem do pasjonującej rozmowy zarówno o astronomii, jak i o chemii.

Opowieści matematyczne. Cz. 3. Ośmiościan foremny

W trzeciej części matematycznych opowieści zbudujemy czworościan foremny. Zajrzyj do wcześniejszych części, aby zaznajomić  dziecko z prawidłowym nazewnictwem matematycznym oraz zbudować pierwszą bryłę z serii. To sześcian – jako najpopularniejsza bryła – rozpoczął naszą przygodę z wielościanami foremnymi. Kliknij w link, aby przejść do artykułu o sześcianie.

W części drugiej zbudowaliśmy czworościan foremny i rozwiązywaliśmy zagadki o nim. Dowiedzieliśmy się, gdzie w naturze i kosmosie możemy spotkać czworościan foremny oraz jak o nim mówił Platon.  Kliknij w link, aby przejść do artykułu o czworościanie foremnym.

Dziś zbudujemy trzecią bryłę platońską – ośmiościan foremny – odznaczającą się harmonią i pięknem.

Budujemy ośmiościan

Ośmiościan foremny ma osiem ścian (jak wskazuje nazwa).  Zbudowany jest z trójkątów równobocznych – podobnie jak czworościan.

osmioscian-geomag-400 osmioscian-szkielet400 osmiorcian1-400

Ośmiościan foremny to dwie piramidy złączone podstawami.

Poznajemy ośmiościan

Ile krawędzi ma ośmiościan? Ile wierzchołków ma ośmiościan? A ile ma ścian? – zadajmy te pytania dziecku. Już pewnie wiesz, że ośmiościan ma 8 ścian, 12 krawędzi i 6 wierzchołków.

Ośmiościan symbolem lekkości

Platon przyjmował, że przyroda składa się z czterech żywiołów: ognia, ziemi, powietrza i wody. W dialogu Timajos pisał, że każdy żywioł można utożsamić z jedną z doskonałych brył. Czworościan reprezentował ogień, ziemię – sześcian, a powietrze… ośmiościan.

Ośmiościan w astronomii

Między Merkurym a Wenus

W XVII wieku Kepler opisał układ słoneczny i orbity planet przy pomocy wielościanów. Na orbicie Merkurego Kepler zbudował sferę (popularnie powiedzielibyśmy kulę). Na tę kulę nałożył ośmiościan, a na niego nałożył kolejną sferę. Sfera ta pokrywała się z orbitą Wenus. 

Opisując orbity planet w Układzie Słonecznym Kepler użył wszystkich wielościanów foremnych. Odkryta prawidłowość utwierdziła go w przekonaniu, że Bóg jest matematykiem.

Ośmiościan w chemii

Diamentowe ośmiościany

Ośmiościan to najczęściej spotykany kształt diamentów. Rzadziej występują sześciany. Przyczyną jest struktura atomów diamentu – w płaszczyznach ścian ośmiościanu diament ma największą łupliwość.

Diamenty powstają dzięki bardzo wysokiemu ciśnieniu panującemu na głębokości 150 km pod powierzchnią Ziemi. Magma wynosi je na powierzchnię, tworząc przy tym niewielki stożek wulkaniczny.

Nazwa diamentu pochodzi od greckiego słowa “adamas”, które oznacza “niepokonany”. Jest najtwardszą znaną substancją w przyrodzie. Diament można zarysować tylko innym diamentem (o większej twardości). Diamenty nie rozpuszczają się ani w zasadach, ani w kwasach. Jednak diamenty są kruche.

Diament można spalić – zrobił to Antoine Lavoisier (chemik i fizyk urodzony w 1743 i zgilotynowany w1794), używając promieni słonecznych skupionych soczewką, udawadniając, że diament od czysty węgiel. Nazwisko Lavoisiera znajduje się na liście 72 nazwisk na wieży Eiffla.

Najstarsze diamenty mają ponad 3 biliony lat (2/3 wieku Ziemi), a inne mogą mieć tylko jeden bilion lat.

Nieoszlifowany diament jest matowy i bez połysku. Po oszlifowaniu staje się brylantem. Brylantami staje się tylko około 10-20% wszystkich wydobywanych diamentów.

diament-osmioscian

Wartość i cena diamentu uzależniona jest od czterech czynników (cztery C): carat czyli wielkość, color czyli barwa, clarity czyli czystość i cut czyli szlif.

Wielkość diamentów, tak jak innych kamieni szlachetnych, określa się w karatach. Nazwa karat pochodzi od nasion drzewa świętojańskiego Ceratonia silique, które mają bardzo wyrównaną wagę. Masa nasiona wynosi około 0,2 grama. Masę tych nasion przyjęto jako jednostkę masy kamieni szlachetnych. Karat metryczny, ujednoliconą jednostkę, przyjęto 1913 roku.

Ośmiościenne kryształy fluorytu

Strukturę ośmiościanu mają kryształy fluorytu (fluorek wapnia CaF2). Jest to szeroko rozpowszechniony minerał z gromady halogenków. Fluoryt został opisany przez Georgiusa Agricolę w 1529 roku jako topnik obniżający temperaturę topnienia innych minerałów.

Fluoryt wykazuje fluorescencję w świetle UV. Od jego nazwy nazwano zjawisko fluorescencji.

W skład fluorytu wchodzi fluor, który od fluorytu otrzymał nazwę. Fluor otrzymuje się z fluorytu.

Fluor modyfikuje szkliwo zębów, które staje się odporniejsze na działanie kwasów produkowanych przez bakterie obecne w płytce nazębnej. Takie zmodyfikowane szkliwo jest lepiej skrystalizowane, twardsze i wykazuje mniejszą rozpuszczalność w kwasach.

Jednakże fluor jest silnie toksyczny. Zaburza procesy w komórkach hamując oddychanie. Ponadto działa żrąco (np. na szkło – dlatego nie przechowuje się go w szklanych butelkach).

Fluor łatwo wchłania się przez drogi pokarmowe i oddechowe. Zatrucie przewlekłe małymi dawkami fluoru, czyli fluoroza, objawia się brunatnym cętkowaniem zębów i zmniejszeniem ruchliwości osoby.

fluoryt-osmioscian


Rozwiązanie zagadki o czworościanie z części 2

1232421343141

Polecane szkolenie

Wczesna nauka matematyki