Dzisiaj nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny przyznano odkrywcom ośrodków w mózgu, które odpowiadają za naszą orientację w przestrzeni.
75-letni John O’Keefe z University Collage of London otrzyma połowę z 8 mln koron szwedzkich (blisko 4 mln zł), a małżeństwo norweskich psychoneurologów z Uniwersytetu Nauki i Technologii w Trondheim – drugą połowę.
Skąd wiemy, gdzie jesteśmy? Jak odnajdujemy drogę?
Głęboko, we wnętrzu mózgu leży hipokamp – mniejszy niż duży palec od stopy. Ta dziwna grecka nazwa znaczy “konik morski”, choć dostrzeżenie podobieństwa w kształcie wymaga nie lada fantazji.
Co dzieje się, kiedy usunie się hipokamp?
Człowiek – choć wygląda i zachowuje się normalnie – nie może nauczyć się niczego nowego. Czyta gazetę, tę samą po raz kolejny, i dziwi się faktom, jakby widział je po raz pierwszy.
Światową sławę w kręgach naukowców badających mózg zdobył pacjent H.M., któremu na skutek padaczki opornej na inne formy leczenia, usunięto hipokamp.
Kiedy musiał się przeprowadzić, nie potrafił się odnaleźć we własnym mieszkaniu.
Jak działa hipokamp?
Hipokamp tworzy w mózgu schemat miejsca – buduje go z komórek nerwowych. Określone komórki hipokampa uaktywniają się wtedy, gdy znajdujemy się w określonym miejscu.
Dlatego obserwując aktywność hipokampa zwierząt, można przewidzieć, gdzie się one znajdują. Udało się tego dowieść przez badanie szczurów, którym założono elektrody, rejestrujące aktywność poszczególnych neuronów.
Określona komórka hipokampa reaguje dokładnie wtedy, kiedy szczur znajduje się w określonym miejscu – dlatego nazwano je komórkami miejsca.
Co się dzieje, kiedy szczury zapoznają się z nowym otoczeniem? Aby się o tym przekonać, po 10 minutach przebywania w klatce, otworzono przegrodę, która prowadziła do nowej części klatki.
Szczury potrzebowały 10 minut na zapoznanie się z nowym miejscem, ale po tym czasie ich zachowanie się zmieniało.
W ciągu tych 10 minut powstawały nowe neurony, reprezentujące nowe miejsca. Kiedy zwierzęta wkraczały na nowy teren, w neuronach hipokampa nie istniały odpowiadające mu reprezentacje. Nowe doświadczania, w nowej części klatki, spowodowały bardzo silne zmiany w mózgu zwierząt.
Wyniki uzyskane na zwierzętach potwierdzono w badaniach na ludziach znajdujących się w labiryncie.
Jak upośledzamy nasz hipokamp?
Kiedy zgubisz się w nowym otoczeniu, i po kilku próbach odnalezienia właściwej drogi poczujesz, że już trochę lepiej się orientujesz w nowym terenie, to właśnie komórki hipokampa były aktywne.
Kiedy jednak zamiast dotrzeć do celu samodzielnie, korzystasz z urządzenia GPS, wyręczasz mózg i odbierasz mu okazję do treningu.
Jak rozwijać hipokamp?
Najbardziej plastyczny jest mózg w wieku od urodzenia do około 6, a najdalej 8 roku życia. Im dziecko młodsze, tym łatwiej jest budować połączenia nerwowe. Jak?
Rozwój mózgu i połączeń nerwowych następuje w związku z doświadczeniami, jakie dziecku oferujemy – i to już od najwcześniejszych lat.
Wyzwaniem dla hipokampa dziecka może być każdy spacer, pod warunkiem, że to dziecko będzie prowadzić rodzica, a nie iść bezwolnie za nim.
Wspaniałą rozrywką i ćwiczeniem dla hipokampa będzie próba wydostania się z labiryntu.
Jeśli będziecie Państwo planować podróż do Danii i wizytę w Legolandzie, polecam odwiedzenie farmy Labyrinthia, gdzie godzinami będziecie mogli się gubić i znajdować w przeróżnych labiryntach.
