Coraz częściej rodzice pytają, kiedy dziecko powinno raczkować? Rośnie zatem świadomość, jak ważne jest raczkowanie dla prawidłowego rozwoju dziecka. To od niego zależy późniejsza nauka mowy, jazdy na rowerze, czytania a nawet matematyki. Zazwyczaj nie wiemy jednak, na jakim dystansie powinno raczkować niemowlę i jaki rodzaj raczkowania świadczy o prawidłowym rozwoju neurologicznym. Jeśli zależy Ci na prawidłowym rozwoju dziecka, sprawdź ofertę naszych szkoleń dla rodziców.
Kiedy dziecko powinno raczkować?
Dziecko podejmuje pierwsze próby raczkowania między trzecim a siódmym miesiącem życia, a później doskonali swoje umiejętności. Jednakże najważniejsze nie jest to, kiedy dziecko powinno raczkować. Ważniejsze jest, jakim ruchem raczkuje dziecko, na jakim dystansie i na ile sprawne są jego ruchy.
Poniżej dowiesz się:
- Co oznacza raczkowanie?
- Dlaczego raczkowanie jest ważne?
- Etapy raczkowania
- Jakie raczkowanie jest poprawne?
- Kiedy dziecko powinno raczkować – 3 tempa rozwoju
- Scenariusz rozwoju dziecka do 7 miesięcy: prawidłowy i nieprawidłowy
- Co powinno niepokoić rodzica?
- Konsekwencje nieprawidłowego rozwoju
- Co zrobić, jeśli prawidłowy scenariusz jest zagrożony
Prawidłowe raczkowanie:
Wiek dziecka, dystans i charakterystyka ruchów
Co oznacza “raczkowanie”?
Podczas raczkowania dziecko porusza się na dłoniach i kolanach. Raczkowanie jest drugą kluczową umiejętnością rozwoju ruchowego. Wcześniej każde zdrowe, poprawnie rozwinięte dziecko pełzało właściwym ruchem naprzemiennym. Jeśli tak nie było w przypadku Twojego dziecka, to możemy i powinniśmy uzupełnić zaniedbane (niechcący) obszary rozwoju. Poświęcone są temu dwa szkolenia dla rodziców:
Dlaczego raczkowanie jest ważne?
Raczkowanie świadczy o rozwoju trzeciego poziomu funkcjonalnego – śródmózgowia.
Raczkowanie i pełzanie są kluczowymi etapami w rozwoju mózgu. Zdaniem Glenna Domana, żadne zdrowe dziecko nigdy nie omija żadnego z tych etapów. Jeśli z jakiegokolwiek powodu jeden z tych etapów ulegnie skróceniu, uniemożliwiając dziecku osiągniecie pełnej sprawności, to nie będzie ono w stanie osiągnąć pełni swojego potencjału intelektualnego, dopóki nie uzupełni tych etapów[1].
Konsekwencją nieprawidłowego scenariusza są liczne dysfunkcje [2]: takie jak problemy z pamięcią, dysekcja, problemy z nauką liczenia, pisania, a nawet problemy emocjonalne czy opóźnienia w zakresie mowy.
Co można powiedzieć na podstawie raczkowania?
Raczkowanie świadczy o dotychczasowym rozwoju, ale też rzutuje na kolejne kluczowe umiejętności. Poprawne i bardzo dynamiczne raczkowanie wynika najczęściej z dobrej organizacji neurologicznej. Daje też nadzieję, że kolejne kluczowe umiejętności również zostaną osiągnięte.
Raczkowanie a neurologiczny rozwój dziecka
Raczkowanie świadczy o rozwoju ciała modzelowatego i dobrej komunikacji między lewą a prawą półkulą. Połączenia te będą w przyszłości wykorzystywane nie tylko do jazdy na dwukołowym rowerze, ale także do gry na instrumencie, a przede wszystkim w rozwoju mowy. Z tego wynika, że dzieci, które słabo raczkują, nie w pełni poprawnym ruchem, nie osiągną pełni swoich możliwości, dopóki nie uzupełnimy tych słabych struktur mózgu.
Etapy raczkowania
Rodzice pytają o etapy raczkowania. Tymczasem chcąc wyróżnić etapy rozwoju motorycznego można powiedzieć, że do prawidłowego raczkowania prowadzą wcześniejsze umiejętności, a popularnie mówiąc wcześniejsze etapy.
Pierwszy etap
Niemowlę powinno pełzać – bardzo dynamicznie, naprzemiennie, na dystansie 50 metrów dziennie, angażując przy tym każdą z kończyn w równym stopniu.
Drugi etap
Niemowlę powinno unieść brzuch, stając na czterech kończynach, opierając się na dłoniach i kolanach. Na tym etapie ruchy nie są jeszcze w pełni skoordynowane, ale w szybkim czasie powinniśmy zaobserwować raczkowanie poprawnym wzorcem naprzemiennym.
Jakie raczkowanie jest poprawne?
Poprawne raczkowanie
Oczekujemy od dziecka raczkowania ruchem naprzemiennym. Wtedy lewa ręka wysuwa się w tym samym czasie co prawa noga, a prawa ręka współpracuje z lewą nogą. Każda kończyna powinna poruszać się tak samo sprawnie. Dziecko powinno poruszać się bardzo dynamicznie, osiągając w ciągu dnia dystans 400 metrów dziennie.
Niepoprawne raczkowanie – rodzaje
Raczkowanie na zmianę prawymi kończynami, a następnie lewymi kończynami
Niektóre dzieci wyrzucają najpierw dwie ręce, a następnie dosuwają dwie nogi. Przypomina to trochę sposób poruszania się żaby. Inne dzieci poruszają lewą ręką i lewą nogą w tym samym czasie. Dopiero w następnym kroku poruszają prawą ręką i prawą nogą. Tak poruszają się żyrafy i wielbłądy. Takie ruchy nie świadczą o poprawnej komunikacji między prawą i lewą półkulą.
Dziecko raczkuje na jednej nodze
Raczkowanie jest niepoprawne, jeśli dziecko raczkuje na jednej nodze, ciągnie jedną nogę za sobą, albo wystawia jedną nogę do przodu, jak na zdjęciu.
Takiego raczkowania nie można nazwać etapem przejściowym prowadzącym do prawidłowego raczkowania. Taki sposób poruszania się opracowało dziecko w ramach swoich możliwości neurologicznych, które w tym momencie są ubogie. Jeśli nie poprawimy możliwości neurologicznych, ruch się nie zmieni, a dziecko nie osiągnie prawidłowego wzorca.
Dodatkowo poprawność raczkowania oceniamy po dynamice ruchów oraz odległości na jakich porusza się maluch.
Jaka dynamika i jaki dystans świadczy o prawidłowym raczkowaniu?
Niemowlę powinno raczkować ruchem naprzemiennym, bardzo dynamicznie. Szybkie, pewne ruchy świadczą o poprawnej organizacji neurologicznej. Ruchy powinny być tak pewne i dynamiczne, że dziecko powinno dziennie pokonywać dystans 400 metrów dziennie.
Kiedy dziecko powinno umieć raczkować? – 3 tempa rozwoju
Jeśli zastanawiasz się, kiedy dziecko powinno raczkować, to musisz wiedzieć, że naukę raczkowania można wspierać. Wtedy dziecko osiągnie raczkowanie wcześniej. Świadczyć to będzie o prawidłowym rozwoju neurologicznym.
Niestety raczkowanie może nigdy nie nastąpić, jeśli nie stworzymy dziecku odpowiednich warunków. Rozwój neurologiczny nie jest z góry zaplanowanym procesem, a raczkowanie nie jest jak “północ”, która wybije na zegarze biologicznego rozwoju.
O prawidłowym rozwoju mówimy, o ile raczkowania uczy się dziecko, które wcześniej prawidłowo pełzało. Sprawność raczkowania zależeć będzie od tego, kiedy maluch nauczył się pełzać i jak sprawnie wykonywał tę czynność,
Średnie tempo rozwoju
Dzieci uczą się raczkować między 3 miesiącem życia a pierwszym rokiem. Przy średnim tempie rozwoju dziecko 12-miesięczne powinno wchodzić w kolejny poziom rozwoju i naukę chodzenia, ale o rozwoju możemy mówić, że jest poprawy, o ile wcześniej dziecko pełzało i raczkowało bardzo dynamicznie, naprzemiennie, na odpowiednim dystansie.
Szybkie tempo rozwoju
Zgodnie z wytycznymi opracowanymi przez zespół badaczy amerykańskiego instytutu IAHP, 4-miesięczne niemowlę może pełzać właściwym ruchem naprzemiennym na dystansie 50 metrów dziennie. Od takiego dziecka oczekujemy, że w wieku 6-8 miesięcy będzie raczkowało właściwym ruchem naprzemiennym na dystansie 400 metrów dziennie.
Rodzice – absolwenci szkolenia “Pierwsze 18 miesięcy życia” – wiedzą, jak ułatwić dziecku naukę raczkowania. Potrafią odpowiednio dobrać ubranie, zaaranżować otoczenie, ale także wykonują specjalne ćwiczenia, które powodują, że dziecko ma lepszą świadomość swojego ciała. Dlatego ich pociechy rozwijają się często dwa razy szybciej niż dzieci w średnim tempie. Przy ocenie raczkowania bierzemy oczywiście pod uwagę rodzaj ruchu (naprzemienny), dynamikę i dystans (dziennie 400 metrów).
Wolne tempo rozwoju
Jeśli maluch ma uszkodzenie mózgu lub problemy neurologiczne, to będzie potrzebował dużo więcej czasu na osiągnięcie wszystkich kluczowych umiejętności. W tym przypadku nie jest ważny czas, a jedynie kolejność. Dzieci rehabilitowane ruchowo bywają początkowo w tyle, ale dzięki prawidłowemu wspieraniu rozwoju przez rodziców, potrafią często przegonić dzieci zdrowe.
W wolnym tempie rozwijają się również te maluchy, których rodzice nieświadomie blokują rozwój. Z absolwentami szkolenia “Pierwsze 18 miesięcy życia” naliczyliśmy ponad 30 gadżetów, które używają wszyscy młodzi rodzice, a które blokują pełzanie i raczkowanie[3].
Jeśli dziecko do wieku 7 miesięcy
- nie pełzało dynamicznie, naprzemiennie, na dystansie 50 metrów dziennie oraz
- nie przyjmuje prawidłowej pozycji do raczkowania i nie stara się przemieszczać,
to trzeba zdiagnozować przyczyny i usunąć to, co przeszkadza i blokuje jego rozwój. Zatem spotkajmy się na szkoleniu dla rodziców:
Scenariusz rozwoju dziecka w wieku 7-12 miesięcy
Prawidłowy scenariusz
O rozwoju dziecka mówimy, że jest prawidłowy, jeśli zaistnieją dwa etapy:
- dziecko raczkuje dynamicznie, naprzemiennie na dystansie 400 metrów dziennie
- a wcześniej pełzało – dynamicznie, naprzemiennie na dystansie 50 metrów dziennie.
Nieprawidłowy scenariusz
Bardzo wiele dzieci w nauce pełzania i raczkowania osiągają umiejętności na niewystarczającym poziomie. Nie możemy wtedy mówić o poprawnym rozwoju. Dodatkowo rzadko rodzice mają świadomość, że do 7 miesiąca życia niemowlę może osiągnąć 3 kluczowe umiejętności w zakresie rozwoju manualnego. Co więcej nieświadomie wygaszają oni odruchy, które ułatwiają poprawny rozwój motoryczny i manualny, a nie wygaszają odruchów, które w przyszłości będą powodować problemy z koncentracją. Zatem u statystycznego dziecka neurologiczny rozwój wygląda jak na rysunku po lewej stronie.
Co powinno niepokoić rodzica?
Jeśli maluch ma pół roku, umie samodzielnie siedzieć lub toczyć się, ale dotychczas nie pełzał właściwym ruchem naprzemiennym (ważny jest dystans i dynamika), to wzrasta bardzo zagrożenie, że rozwój przebiegnie dalej nieprawidłowo. Nadal jednak warto podjąć trud i wykonywać ćwiczenia, które poprawią i przyspieszą rozwój. Większość dzieci w takiej sytuacji znajduje inne pomysły na poruszanie się. Dzieci te przesuwają się na pupie, toczą się lub raczkują na jednej nodze.Takie sposoby poruszania się nie niosą korzyści dla rozwoju mózgu.
Konsekwencje nieprawidłowego rozwoju motorycznego
Konsekwencją nieprawidłowego scenariusza są liczne dysfunkcje [2]:
- zaburzenia w uczeniu się
- słaba pamięć,
- zespół nadaktywności ruchowej,
- dysleksja (trudności w czytaniu),
- dyspraksja (zaburzenia równowagi i koordynacji),
- dysgrafia (zaburzenia pisania),
- dyskalkulia (zaburzenia liczenia),
- dysfazja (zaburzenia mowy),
- dysnomia (zaburzenia nazywania),
- zespół Aspergera (zaburzenia w odczytywaniu społecznych i uczuciowych sygnałów)
- zaburzenia lękowe,
- zaburzenia nastroju i samooceny
- kłopoty z poruszaniem się,
- problemy z utrzymywaniem właściwej pozycji ciała,
- kłopoty z właściwym rozpoznawaniem cyfr.
Zdaniem nauczycieli aż 60% młodych uczniów boryka się z rożnego typu problemami rozwojowymi. Jest to nie tylko dysleksja, dyskalkulia, dysnomia, dyspraksja, zespół Aspergera, ale także słaba pamięć, kłopoty ze skupieniem uwagi, a nawet problemy emocjonalne.
Na szczęście okres największej plastyczności mózgu trwa do około 6 roku życia. W tym czasie możesz uzupełnić zaniedbane obszary rozwoju i zapobiec dysfunkcjom. Nie jest to jednak łatwe, dlatego zacznij jak najszybciej.
Co zrobić jeśli prawidłowy scenariusz jest zagrożony?
Gdy nie jest za późno na prawidłowy scenariusz
Jeśli dziecko jeszcze nie potrafi samodzielnie siedzieć, zatem są jeszcze szanse na prawidłowy scenariusz. Im szybciej rozpoczniesz prawidłowo wspierać rozwój dziecka, tym łatwiej będzie uzupełnić zaniedbane obszary i zapewnić mu optymalny start. To, że czytasz tą stronę dowodzi, że nie chcesz przegapić najbardziej kluczowego okresu dla całej przyszłości. Dotychczas próbowałeś samodzielnie dbać o maleństwo, ale może to już czas, aby wziąć pod uwagę udział w szkoleniu.
Dołącz do grona rodziców, którzy już wiedzą, jak prawidłowo wspierać rozwój dziecka. Szkolenia grupowe i indywidualne odbywają się na platformie Zoom.
Polecane szkolenie
Gdy jest za późno na prawidłowy scenariusz
Jeśli jesteś przekonany, że jest już za późno na naukę pełzania i raczkowania, bo Twoja pociecha:
- od dłuższego czasu potrafi samodzielnie siadać,
- przemieszcza się na pupie lub turla zamiast pełzać lub raczkować,
- staje samodzielnie i próbuje chodzić przy meblach,
to nadal możemy uzupełnić zaniedbane obszary. Odpowiednią wiedzę zyskasz na szkoleniu Ruch kluczem do inteligencji. Aby zminimalizować ryzyko dysfunkcji i jednocześnie rozwijać potencjał intelektualny oraz naturalne zdolności, których często nie jesteśmy świadomi, weź udział w szkoleniach Nauka czytania i Wczesna nauka matematyki.
Polecane szkolenia
Źródło:
[1] G. Doman: Jak postępować z dzieckiem z uszkodzeniem mózgu czyli Opóźnionym umysłowo, upośledzonym umysłowo, z dziecięcym porażeniem mózgowym, z zaburzeniami emocjonalnymi, spastycznym, wiotkim, sztywnym, z padaczką, autystycznym, atetotycznym, nadpobudliwym, z zespołem Downa. Poznań 1996, Wydawnictwo “Protext”.
[2] S. Goddard Blythe: Jak osiągać sukcesy w nauce?, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN.
[3] A. Czerska: Czytanie dla rozwoju. Wczesnodziecięca nauka czytania metodą Cudowne Dziecko, Warszawa 2016, Instytut Rozwoju Małego Dziecka.