Jaki jest wpływ ekranów na rozwój dziecka? Czy wolno stosować ekrany w edukacji dzieci, a jeśli tak to od kiedy, ile czasu i w jaki sposób? Czy w Szwecji lub Skandynawii faktycznie zrezygnowano z używania komputerów w szkole? Czy istnieją korzyści ze stosowania ekranów dla rozwoju i edukacji dziecka?
Rodzice zadają mi te pytania co tydzień – podczas szkoleń dla rodziców (online, ale na żywo). Jako specjalista rozwoju i edukacji prowadzę kursy dla rodziców dzieci od urodzenia do wieku wczesnoszkolnego.
Podczas szkolenia “Rozwój emocjonalny” opowiadam rodzicom, że puszczenie dziecku bajki uniemożliwia wydawanie poleceń i wychowywanie.
Podczas szkolenia “Ruch kluczem do inteligencji” uzasadniam, dlaczego oglądanie bajek jest oszustwem dla mózgu i rozwoju.
Tymczasem podczas szkolenia “Nauka czytania” oraz “Wczesna nauka matematyki” pokazuję kilka programów edukacyjnych, które można stosować począwszy od pierwszego roku życia dziecka i to z korzyścią dla rozwoju intelektualnego dziecka.
Kiedy dokładnie ekrany są szkodliwe dla dzieci i w jaki sposób?
Ekrany i dzieci – o szkodliwości i możliwych korzyściach
czyli dwie strony medalu
Ekrany są szkodliwe na wiele sposobów. Ich szkodliwość jest związana ze sposobem w jaki są stosowane.
Popatrzmy na analogiczną sytuację. Moglibyśmy zapytać o szkodliwość puzzli. Same puzzle nie są złe, ale sposób, w który je zazwyczaj stosujemy niszczy pamięci i naturalne zdolności dziecka. Tymczasem puzzle można stosować w inny sposób – taki aby rozwijać pamięć i naturalne zdolności dziecka.
Podobnie jest z ekranami. Prawie zawsze stosuje się je względem dzieci w taki sposób, że wywołuje się u dzieci problemy emocjonalne, rozwojowe, intelektualne, problemy ze skupieniem uwagi, pamięcią oraz problemy wychowawcze.
W jaki sposób ekrany są szkodliwe dla rozwoju dziecka?
1. Bajki wideo i programy telewizyjne dla dzieci są szkodliwe dla rozwoju emocjonalnego.
Bohaterowie i postaci w bajkach dla dzieci są bardzo rozemocjonowani i prezentują niewłaściwe wzorce zachowań i reakcji. Z tego powodu będziemy borykać się w najbliższej przyszłości z problemami wychowawczymi.
Dziecko przejmuje i odwzorowuje emocje osób, z którymi przebywa, obserwuje i słucha. Dzieje się tak również u dorosłych. Horror wywołuje u nas inne emocje niż komedia romantyczna. My dorośli jesteśmy tego często świadomi. Natomiast dziecko uczy się przez obserwację i odwzorowuje to, co widzi.
Przykład 1
Kiedy odwiedzili nas znajomi, ich dzieci dawały nam się we znaki. Byliśmy już zmęczeni i tęskniliśmy za rozmową w gronie dorosłych. Wtedy wspomniałam, żeby czuli się swobodnie. Jeśli mieliby ochotę włączyć dzieciom jakąś bajkę, to podam im pilot. Z entuzjazmem przyjęli ten pomysł, a dzieci szybko zajęły miejsca przed telewizorem. Mój pies – maltańczyk (wielkości kota) – też zareagował na ruch i stanął przed telewizorem. Przełączaliśmy kanały w poszukiwaniu kanału dla dzieci i w końcu się udało. Znaleźliśmy, ale wtedy pies zaczął ujadać. Był wyraźnie poruszony i rozdrażniony, gdyż nigdy nie słyszał ludzkich głosów tak bardzo emocjonalnych. Może więc zanim zaserwuje się bajki dzieciom, powinny być one najpierw testowane na zwierzętach. Pewnie obrońcy praw zwierząt by się na to nie zgodzili. Zatem jako rodzice i obrońcy praw dzieci, nie gódźmy się na ich stosowanie względem dzieci.
2. Bajki i gry wideo niszczą motywację dziecka.
Bajki i gry wideo pokazują wyidealizowany świat. W telewizorach, a także w smartfonach, stosuje się niezwykle nasycone barwy. Świat jest piękniejszy, bardziej barwny. Potrawy wyglądają soczyście i pysznie. Rafa koralowa na filmie zachwyca bardziej niż świat realny, bo przecież zwykły dzień jest szary. W realnym świecie bury kot z piwnicy niczym nie przypomina przesłodkiego kotka z gry.
Przykład 2
Wmawia się nam, że gra na smartfony uczy dziecko opieki nad zwierzęciem, wrażliwości i systematyczności. Kotka trzeba nakarmić, napoić, uczesać, pobawić się z nim, oczyścić jego kuwetę. W nagrodę kotek się łasi i jest wpatrzony w gracza swoimi wielkimi oczami. Tylko żaden bezdomny kot nie ma takich pięknych oczu, nie patrzy jak kot ze Shreka i nie łasi się. Jest za to brudny, być może zarobaczony, ma rozdarte ucho i miejscami gołe placki na skórze – bez sierści. Nie łasi się, tylko unika ludzi, bo spotkało go wiele zła od człowieka. Czy takim kotem zajmie się dziecko, napoi go i podrapie za uchem?
3. Bajki filmowe niszczą wyobraźnię i kreatywność.
Jeśli coś zobaczymy, to nie możemy już tego wykreować za pomocą naszej wyobraźni. Zatem oglądanie uniemożliwia kreowanie wyobrażeń.
Przykład 3
Zosia przeczytała wszystkie części Harry Pottera zanim zobaczyła filmy. O ile powieści bardzo się jej podobały, to filmami była niezwykle rozczarowana. Bohaterowie i miejsca wyglądali inaczej niż sobie wyobrażała, inaczej niż opisywała autorka książek. Film niszczył jej bohaterów, których stworzyła w swojej wyobraźni. To jakby twórcy filmu powiedzieli, że jej wyobrażenia są do niczego.
Dzieci, które zaczynają przygodę z Harry Potterem (lub innymi postaciami) od filmów, nie mają okazji użyć swojej wyobraźni. Wszystko zostaje im przedstawione. Niczego nie muszą kreować w swojej wyobraźni, ani miejsc, ani postaci.
4. Bajki i gry są oszustwem dla mózgu i mają wpływ na rozwój ruchowy.
Ruch jest jednym z najważniejszych sposobów rozwoju mózgu, rozwoju neurologicznego. Rozwój ruchowy rzutuje na rozwój intelektualny. Tymczasem dzieci, które są wpatrzone w telewizor lub smartfon, nie ruszają się, a zatem nie rozwijają się. Gdyby zabrać dziecku telefon lub nie miałoby ono dostępu do telewizora, to choćby z nudów musiałoby się ruszać, a to już poprawiałoby rozwój dziecka. Nawet siedzenie na trzepaku w latach 80 miało pewne korzyści dla rozwoju równowagi, ale siedzenie na kanapie przed telewizorem lub ze smartfonem w dłoni, nie ma takiego waloru rozwojowego. Jest stratą czasu, a wręcz oszustwem dla mózgu.
Przykład 4
Wyobraźmy sobie, że jesteśmy Indianą Jones. Po kilku dniach gonitw, ucieczek, przemierzania dżungli i walki o życie, bylibyśmy niezwykle zmęczeni, ale nasz mózg otrzymałby ogrom stymulacji. Dzięki temu byłby lepiej rozwinięty. Tymczasem my zamiast zapewnić mózgowi ruch, leżeliśmy na kanapie i oglądaliśmy film. Oszukaliśmy mózg i nie zapewniliśmy mu ruchu potrzebnego do jego rozwoju.
5. Bajki i gry pozbawiają mózg odpoczynku.
Mózg do rozwoju potrzebuje zarówno wartościowe, stymulujące bodźce, jak i okresy przerwy, które służą porządkowaniu informacji. Przerwy i stan “bezmyślności” czy zadumy jest ważny dla rozwoju intelektualnego i higieny mózgu.
Przykład 5
Kiedy ukradziono mi samochód, musiałam dojeżdżać do pracy co rano autobusem. Przez ponad półtorej godziny dziennie gapiłam się w okno, zamiast w pełnym skupieniu prowadzić auto, denerwując się, kiedy inni kierowcy zachowywali się nieodpowiedzialnie. Przypomniałam sobie ten stan odprężającej zadumy, który znałam z dzieciństwa. W tym stanie przypominają się różne informacje i przychodzą do głowy nowe pomysły. Tymczasem podróżujące autobusem dzieci i młodsi dorośli nie oddawali się zadumie. Ich mózgi były nieustannie stymulowane przy pomocy smartfonów. Jedni przeglądali media społecznościowe, inni oglądali dłuższe lub krótsze filmiki. Niektórzy grali, a inni słuchali muzyki lub rozmawiali. Jakiś chłopiec prowadził z mamą rozmowę wideo. Ich mózgi nie znają przerwy na zadumę, modlitwę, medytację czy samorefleksję. Ten brak higieny mózgu mści się, a konsekwencje są widoczne w rozwoju intelektualnym, działaniu pamięci i skupieniu uwagi.
6.Bajki i gry nie tylko nie rozwijają cierpliwości, ale wręcz uczą drażliwości.
Odroczona gratyfikacja to oczekiwanie na nagrodę, która jest tym większa, im dłużej się czeka. Odroczona gratyfikacja jest ściśle związana z sukcesem życiowym. Trening w tym zakresie rozwija cierpliwość i umożliwia osiągnięcie sukcesu wszędzie tam, gdzie trzeba inwestować i oczekiwać, gdzie do sukcesu dociera się małymi kroczkami. Tak jest w edukacji, w budowaniu relacji, oszczędzaniu i odchudzaniu.
Dając dziecku smartfon w każdej wolnej chwili, uniemożliwiamy mu naukę cierpliwego oczekiwania. W ten sposób stan oczekiwania wydaje się dziecku nie do zniesienia. Zgodnie z badaniami, takie dzieci nie są przygotowane na odniesienie życiowego sukcesu.
Przykład 6
Współczesny człowiek nie potrafi oszczędzać, odchudzać się, budować relacji i czerpać satysfakcji z pracy. Nie potrafi sobie odmówić drobnej przyjemności dzisiaj na rzecz większej przyjemności za miesiąc. Dzieci, które potrafią cierpliwie czekać, będą lepsze w sporcie, w oszczędzaniu, odchudzaniu, budowaniu relacji i będą odnosić sukcesy szkolne i zawodowe. Będą w stanie odmówić sobie małej przyjemności dzisiaj, aby jutro zdobyć to, czego pragną.
7. Bajki telewizyjne, gry wideo oraz media społecznościowe uzależniają.
Smartfon jest jednym z najważniejszych przedmiotów dla współczesnego człowieka. Bez niego nie można już wyjść z domu, ale również w domu trzymamy go blisko siebie. Można powiedzieć, że otaczamy smartfony i inne ekrany pewnego rodzaju czcią. A dzieci nas obserwują i naśladują.
Przykład 7
Coraz więcej rodziców ma odwagę, aby powiedzieć, że są uzależnieni od smartfona. Uzależniają nas media społecznościowe oraz gry. Są one w tym celu tworzone. Często stosuje się w nich małe nagrody, aby uzależnić użytkownika. W grach edukacyjnych dla dzieci też są one stosowane. Każde poprawnie zrobione zadanie oznacza np. więcej paliwa w rakiecie.
Jeśli wiemy, że alkohol lub nikotyna uzależnia, to nie pozwalamy dzieciom na ich stosowanie. A co z grami, które ich autorzy nazywają edukacyjnymi? Czy potrafimy zauważyć te uzależniające mechanizmy?
8. Bajki i gry utrudniają koncentrację.
Przykład 8
Opracowując programy do nauki czytania i matematyki, zostałam poproszona przez programistę o wizję, jak programy mają wyglądać. Zdałam sobie sprawę, że nie wiem, jak wyglądają gry i programy edukacyjne dla dzieci. Postanowiłam więc poznać rynek. Po kilku tygodniach znacząco skrócił mi się czas skupienia. Niegdyś potrafiłam pisać artykuły naukowe przez 6 rodzin bez przerwy (nawet na potrzeby fizjologiczne). Kiedy zaczęłam grać, nie była w stanie pisać przez dłużej niż 15 minut. Po kwadransie zaczynało mnie roznosić. Sięgałam po telefon i…
Mając to doświadczenie, nie mogłam zaprojektować takiej gry, która byłaby szkodliwa dla dzieci. Z tego powodu programy nie są grą czy rozrywką dla dziecka. To narzędzie dla rodzica, który zamiast papierowych prezentacji wyrazów, zdań, książek i działań, chce użyć tablet, ekran komputera lub smartfon.
9. Bajki i gry uniemożliwiają wychowywanie
Wspomnieliśmy na początku, że bohaterowie i postaci w bajkach dla dzieci są bardzo rozemocjonowani i prezentują niewłaściwe wzorce zachowań i reakcji. Dziecko natomiast uczy się przez obserwację. Przejmuje zatem ono emocje, które odbiera oraz uczy się takiego emocjonalnego reagowania.
Rozemocjonowane dziecko nie myśli trzeźwo. Nie można wydawać mu poleceń – z kilku powodów. Po pierwsze dlatego, iż jest rozemocjonowane. Po drugie jest w innym świecie – świecie bajki lub gry, gdzie te problemy, które widzi rodzic, nie istnieją.
W jaki sposób ekrany są korzystne dla rozwoju dziecka?
Programy edukacyjne Cudowne Dziecko są korzystne dla rozwoju intelektualnego, emocjonalnego, nie uzależniają, nie blokują rozwoju ruchowego, nie zmniejszają koncentracji, a nawet rozwijają cierpliwość. Można je stosować począwszy od pierwszego roku życia dziecka.
Programy edukacyjne Cudowne Dziecko nie są zabawką dla dziecka, nie zawierają filmów wideo ani gier. Nie zawierają małych nagród, które uzależniają.
Są narzędziem dla rodzica, który chce uczyć swoje dziecko czytania lub matematyki. Programy edukacyjne Cudowne Dziecko zastępują prezentacje papierowych kart, które trwają kilka sekund. Nie odbierają dziecku czasu, który potrzebuje ono na rozwój ruchowy i emocjonalny. Nie zakłócają tego rozwoju, a wręcz wspierają rozwój emocjonalny.
W aplikacji Cudowne czytanie 1 przez pierwszy miesiąc dziecko otrzyma 11 książeczek. Są one odblokowywane kolejno, po realizacji odpowiednich lekcji. Z czasem książki są coraz bardziej zaawansowane. Trzeba na nie czekać dłużej. Zatem trenujemy odroczoną gratyfikację, która kształtuje cierpliwość i przygotowuje dziecko do sukcesu życiowego.
Zachęcamy przy tym do udziału w szkoleniach, aby dbać o wszechstronny rozwój dziecka, nie tylko intelektualny, ale również ruchowy i manualny oraz rozwój emocjonalny i duchowy. Wszystkich szkoleń jest 11, ale każdy rodzic może wybrać tematy, które są dla niego interesujące.
Dlaczego mówi się, że Szwecja wycofuje się z użycia komputerów w szkołach i czy jest to prawda?
W Skandynawii każde dziecko korzysta w szkole z komputera od początku szkoły podstawowej. W niektórych duńskich gminach laptopy dostają dzieci od gminy. Na komputerze wykonywane są nawet zadania z geometrii. Dzieci nie mają więc szansy, aby używać ekierki oraz cyrkla. Niewiele jest też ćwiczeń kaligraficznych. Z tego powodu duńskie dzieci mają brzydki charakter pisma.
Tymczasem w Wielkiej Brytanii i w szkołach międzynarodowych opartych na curriculum szkół brytyjskich, kładzie się duży nacisk na kaligrafię przez wszystkie lata szkoły podstawowej. Z tego powodu poświęca się wiele godzin na ćwiczenie sprawności manualnej, a to w efekcie oznacza ćwiczenie jednej ze sprawności mózgu, co przekłada się na lepszy rozwój mózgu.
Szweccy uczeni zauważyli, że użycie komputerów w szkołach osłabia efekty nauki. Dzieci nie ćwiczą sprawności manualnej, co przekłada się na słabszy rozwój mózgu. Mają też problemy ze skupieniem uwagi. Komputery te służą dzieciom także do gier. Niestety niekiedy dzieci nie ograniczają grania tylko do popołudnia w domu. Zdarza się, że grają na komputerze również podczas lekcji. Nauczyciel rzadko reaguje, bo dzieci zazwyczaj nie realizują polecenia nauczyciela w tym zakresie.
Z tego powodu spodziewano się, że w Szwecji komputery zostaną wycofane ze szkół i powróci się do tradycyjnej formy robienia notatek. To oczywiście decyzja polityków, a nie uczonych. Tymczasem politycy nie zamierzają niczego zmieniać. Zatem nie jest prawdą, że w Szwecji rezygnuje się z użycia komputerów w szkole.
Proponowane produkty
Program komputerowy "Cudowne czytanie"
Program komputerowy "Cudowna matematyka"
Komplet 1 do nauki czytania “9 książek na 9 tygodni”
Komplet 2 do nauki czytania po polsku i angielsku
Elementarz. Proste teksty do nauki czytania
Nauka czytania sylabami w pliku PDF
Proponowane szkolenia
Proponowane Artykuły
Jak wspierać rozwój dziecka w wieku 1-2 lata
Jak wspierać rozwój dziecka w wieku 3-6 lat
Jak wspierać rozwój dziecka w wieku 7-10 lat
35 powszechnych błędów w nauce czytania
Teksty do nauki czytania w pliku PDF
Karty do nauki czytania w plikach PDF
Wkrótce omówimy także:
Mózg 3 latka – jak wspierać rozwój dziecka w wieku przedszkolnym
Wpływ ekranów na mózg dziecka
Czy projektor jest szkodliwy dla dzieci
Czas ekranowy dzieci
Ekrany dla dzieci
Jak stymulować rozwój mózgu dziecka
Wpływ TV na mózg dziecka
Wpływ telewizji na dziecko badania